Więcej samobójstw, pacjentów zgłaszających się do szpitali z problemami psychicznymi i agresywnych zachowań – upał, zwłaszcza długotrwały może źle wpływać na zdrowie psychiczne.
Lato 2023 ma być bardzo gorące
Prognostycy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej zapowiadają, że tegoroczne lato najprawdopodobniej będzie bardzo gorące. W lipcu i sierpniu średnia temperatura w całym kraju ma przekroczyć średnią wieloletnią. Możemy się spodziewać sporej liczby dni z temperaturami przekraczającymi 30 stopni Celsjusza w cieniu. W dodatku w lipcu opadów ma być mniej niż zazwyczaj notuje się w tym miesiącu. Padać będzie mało w całym kraju, wyjątkiem mają być tereny na wybrzeżu. Dopiero w sierpniu spadnie trochę deszczu, ale mogą to być opady bardzo gwałtowne: burze, grad, którym towarzyszyć ma bardzo silny wiatr.
W Polsce przyjęto, że upalny dzień to taki, w którym temperatura mierzona w cieniu przekracza 30 stopni Celsjusza. Pamiętajmy jednak wychodząc z domu, że termometr umieszczony przy północnym oknie w otoczeniu zieleni nie do końca oddaje, to co się dzieje np. w centrum miasta. Temperatura w okolicy ruchliwych skrzyżowań, betonowych zabudowań bez roślin, może być znacznie wyższa – w upał, jeśli możemy, unikajmy takich miejsc.
Upały w naszej strefie klimatycznej nie są dobre dla środowiska naturalnego m.in. powodują duże zagrożenie pożarem. Długotrwały wzrost temperatury jest również niekorzystny ekonomicznie (małe zbiory, duże zużycie energii) i źle wpływa na zdrowie człowieka, także zdrowie psychiczne.
Naukowcy zauważyli, że kiedy jest bardzo gorąco:
- rośnie liczba samobójstw,
- zwiększa się liczba osób zgłaszających się do szpitali psychiatrycznych,
- rośnie liczba aktów przemocy,
- osłabieniu ulegają zdolności poznawcze,
- spada wydajność pracy.
Upał – więcej samobójstw
Gdy temperatura rośnie za bardzo, częściej dochodzi do samobójstw i prób samobójczych. Wzrost ich liczby jest porównywalny ze wzrostem takich zachowań w czasach recesji gospodarczej.
Naukowcy z Uniwersytetu Stanforda w Kalifornii, porównali historyczne dane dotyczące średnich temperatur w Stanach Zjednoczonych i Meksyku z liczbą samobójstw dokonywanych w tych krajach. Okazało się, że wzrost średniej temperatury o jeden stopień Celsjusza łączył się ze wzrostem średniej miesięcznej liczby samobójstw w Stanach Zjednoczonych o 1,5 proc., a w Meksyku o 2,3 proc. Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii także pokazują wzrost liczby samobójstw w sytuacji, gdy temperatura wzrasta.
Rośnie temperatura i liczba pacjentów w szpitalach psychiatrycznych
Nic więc dziwnego, że w upalne dni do szpitala zgłasza się więcej osób z problemami psychicznymi, także w krajach, gdzie gorących dni jest dużo i wydawać by się mogło, że mieszkańcy do wysokich temperatur są przyzwyczajeni. Naukowcy z Uniwersytetu w Umea w Szwecji zbadali m.in. liczbę przyjęć do szpitala psychiatrycznego w Hanoi w Wietnamie. Okazało się, że gdy temperatura zaczynała przekraczać 35 stopni Celsjusza placówka przyjmowała więcej osób. Latem częstotliwość zaburzeń umysłowych rosła o 24 proc. (w porównaniu z zimą).
Wzrost liczby pacjentów był najbardziej odczuwalny, gdy wysokie temperatury utrzymywały się przez kilka dni na przykład: gdy gorąco było przez tydzień, do szpitala przyjmowanych było dwa raz więcej pacjentów, niż wtedy, gdy wysokie temperatury notowano od 3 dni.
Upał – narasta agresja
W gorące dni rośnie także liczba aktów agresji, przestępstw, a nawet konfliktów zbrojnych. Ludzie są wtedy częściej poirytowani i narasta frustracja, a co za tym idzie także agresja.
Ekstremalne upały podobno wiążą się ze wzrostem przestępstw z użyciem przemocy. Obliczono, że wzrost temperatury zaledwie o 1 lub 2 stopnie Celsjusza może prowadzić do 3–5 procentowego wzrostu takich zdarzeń.
Wyniki niektórych badań sugerują, że w 2090 roku wskaźniki przestępczości w Stanach Zjednoczonych dla większości kategorii przestępstw będą o 1,5 – 5,5 proc. wyższe z powodu zmian klimatu.
Niemieccy badacze zajęli się z kolei aktami agresji w szpitalach. Obliczyli, że w dni z temperaturą powyżej 30 stopni Celsjusza w szpitalach psychiatrycznych dochodziło częściej do agresywnych zachowań. W dni chłodniejsze było ich średnio 8,4, a gdy temperatura wzrosła 9,7, natomiast kiedy słupek rtęci przekroczył 33,5 stopnia, agresywnych zachowań było już 11,1, czyli czyli o niemal jedną trzecią więcej niż w “normalne” dni.
Dane zbierano przez 13 lat w sześciu szpitalach, które nie były klimatyzowane. W trakcie tego czasu w placówkach tych było hospitalizowanych 160 tys. pacjentów.
Upał – szwankują funkcje poznawcze
Wiele badań potwierdza, że upału źle wpływa na funkcje poznawcze. Badacze z Uniwersytetu Harvarda, porównali funkcje poznawcze dwóch grup studentów, zauważyli, że młodzi ludzie mieszkający w akademikach bez klimatyzacji, podczas upałów mieli słabszy czas reakcji, gorsze skupienie i pamięć, niż ich koledzy mieszkający w pokojach z klimatyzacją.
Sprawność poznawczą osób nieco starszych (powyżej 40 roku życia) w czasie upału badali z kolei naukowcy z Chin. Okazało się, że stres cieplny wiązał się z gorszymi wynikami badanych osób w testach werbalnych i matematycznych.
Pogorszenie funkcji poznawczych może się wiązać z mniejszą efektywnością w pracy. Z badań prowadzonych w USA wynika, że w dni z temperaturą powyżej 15 stopni produktywność pracowników spada mniej więcej o 1,7 proc.
Upał – zdrowie seniorów
Wysokie temperatury są szczególnie uciążliwe dla seniorów. Osoby starsze i małe dzieci łatwiej ulegają odwodnieniu, a udar cieplny jest dla nich szczególnie niebezpieczny. Groźne mogą być także poparzenia słoneczne.
Podczas upału trzeba szczególnie zadbać o osoby cierpiące na demencję na przykład chorujące na chorobę Alzheimera. Tacy pacjenci mogą nie być w stanie samodzielnie zadbać o swój dobrostan fizyczny.
W czasie upałów lepiej nie wychodzić z domu (w godzinach, gdy temperatury są najwyższe), odpowiednio się ubrać, unikać słońca i dużo pić – tymczasem pacjenci z demencją mogą mieć problemy z dostosowaniem się do tych zaleceń.
Upał – czemu źle wpływa na zdrowie psychiczne?
Wysoka temperatura może źle wpływać na naszą psychikę z wielu powodów. W czasie upałów wiele osób ma problemy ze snem, a jak wiadomo niedostateczna ilość snu sprzyja wystąpieniu różnego rodzaju zaburzeń, także psychicznych.
Pozatym u pacjentów zmagających się z zaburzeniami psychicznymi i przyjmujących leki przeciwpsychotyczne lub przeciwdepresyjne może dojść do zaburzeń termoregulacji organizmu. Ciało może się mniej pocić niż jest to potrzebne do utrzymania odpowiedniej temperatury i przez to ryzyko udaru cieplnego jest wyższe.
Według kolejnej hipotezy upał może wzmagać skutki uboczne leków stosowanych w leczeniu psychiatrycznym i mieć wpływa na ich działanie. Na przykład od temperatury ciała oraz stopnia nawodnienia organizmu zależy działanie litu, który bywa stosowany u osób z chorobą afektywną dwubiegunową – ma pomóc ustabilizować ich nastrój.
Kolejnym powodem może być wpływ wysokiej temperatury na gospodarkę hormonalną organizmu. A u niektórych osób upał i pojawiające się wraz z nim informacje o globalnym ociepleniu powodują lęk o przyszłość planety. Wszelkie ekstremalne zjawiska pogodowe mogą przyczyniać się do wystąpienia depresji i zespółu lęku uogólnionego.
W jakich warunkach funkcjonujemy najlepiej?
Przyjmuje się, że najbardziej komfortowa temperatura dla ludzi to 17-24 stopnie Celsjusza. Ale to, jak się czujemy i funkcjonujemy w danej temperaturze zależy także od innych czynników, przede wszystkim od wilgotności powietrza i wiatru oraz oczywiście indywidualnych upodobań.
Jeśli wilgotność powietrza jest wysoka to dyskomfort możemy odczuwać już przy około 23 stopni Celsjusza, często można usłyszeć wtedy: niby nie jest gorąco, ale straszna duchota jakaś. Jeśli wilgotność jest mała to nawet 27 stopni może być komfortową temperaturą. Groźnie zaczyna być powyżej 40 stopni Celsjusza w takiej temperaturze zaczynają ścinać się białka i może dojść do nieodwracalnych zmian w mózgu.
Dlatego człowiek musi mieć sprawny system chłodzenia. Za obniżenie temperatury ciała odpowiada pocenie się, a dokładnie parowanie tego co wypocimy. Woda szybciej paruje, gdy powietrze jest suche, a wolniej gdy jego wilgotność jest duża, dlatego lepiej znosimy upały w tej pierwszej sytuacji. W chłodzeniu pomaga także wiatr, który powoduje szybsze parowanie i lepsze chłodzenie.
Upał – jak się chronić?
Przypomnijmy, co można zrobić, aby zminimalizować skutki upałów:
- ubierajmy się w jasne, przewiewne ubrania, najlepiej z bawełny lub lnu,
- zakrywajmy przed słońcem głowę i kark,
- na odsłonięte części ciała stosujmy kremy z filtrami przeciwsłonecznymi,
- nakładajmy okulary przeciwsłoneczne,
- unikajmy przebywania na słońcu, szukajmy cienia, zaleca się, aby w godzinach 10-15 w ogóle unikać wychodzenia z domu,
- pijmy więcej wody niż zwykle, co najmniej 3 litry,
- unikajmy alkoholu,
- starajmy się sobie zapewnić dobre warunki snu.
W upały wraz z potem tracimy elektrolity np. sód i potas. Dlatego w gorące dni nie trzeba unikać solonych potraw (chyba, że lekarz zaleci inaczej). Mikroelementy są również w wielu owocach i warzywach, dlatego podczas upałów sięgajmy po nie częściej. Jeśli używamy klimatyzacji, pamiętajmy o tym, żeby nie przesadzać z obniżaniem temperatury, ponieważ może to osłabiać organizm i sprzyjać infekcjom. Ci, którzy klimatyzacji nie mają mogą zastosować sprytną sztuczkę: za wentylatorem mogą ustawić butelkę ze zmrożoną wodą.
Wiedząc, że upały sprzyjają problemom psychicznym, zadbajcie w te dni o wasze relacje z bliskimi, zwróćcie uwagę na ich problemy, w razie potrzeby zgłaszajcie się do specjalisty.
Piśmiennictwo:
BjPsych Open, Aggressive incidents in psychiatric hospitals on heat days, Frank Eisele, Erich Flammer, Tilman Steinert, Hans Knoblauch
Journal of Urban Health, A Time Series Analysis of Associations between Daily Temperature and Crime Events in Philadelphia, Leah H. Schinasi, Ghassan B. Hamra
Advances in Experimental Social Psychology, Temperature and aggression, Craig A. Anderson, Kathryn B. Anderson, Nancy Dorr, Kristina M. DeNeve, Mindy Flanagan
Current Directions in Psychological Science, Heat and Violence, Craig A. Anderson
Journal of Applied Social Psychology, Aggression and Heat: The Mediating Role of Negative Affect, Paul A. Bell, Robert A. Baron
Journal of Environmental Economics and Management, Crime, weather, and climate change, Matthew Ranson
Journal of Health Economics, The Association of Ambient Temperature and Violent Crime, Jari Tiihonen, Pirjo Halonen, Laura Tiihonen, Hannu Kautiainen, Markus Storvik & James Callaway
