Świat osoby cierpiącej na zaburzenie osobowości borderline to świat przepełniony silnymi emocjami, których często nie sposób kontrolować. To świat bardzo pomieszany, przepełniony naprzemiennie ogromną złością, bezgranicznym umiłowaniem i miłością, a czasem także głębokim smutkiem i wielką pustką.
Klasyfikacja ICD-10 Światowej Organizacji Zdrowia wyróżnia osobowość chwiejną emocjonalnie, która obejmuje dwa podtypy: impulsywny i borderline.
Typ impulsywny osobowości chwiejnej emocjonalnie charakteryzują wyraźna skłonność do konfliktów oraz kłótliwość, do rozpoznania jej niezbędne jest stwierdzenie co najmniej dwóch spośród następujących cech:
- skłonność do działań impulsywnych,
- łatwość do reagowania gniewem lub przemocą,
- trudności z podtrzymaniem działań, które nie przynoszą szybkiej satysfakcji,
- niestabilny i kapryśny nastrój.
Typ z pogranicza osobowości chwiejnej emocjonalnie, czyli borderline, musi spełniać trzy z następujących cech:
- niejasności dotycząca obrazu własnej osoby,
- brak precyzyjnych celów i preferencji (również seksualnych),
- angażowanie się w intensywne, niestabilne związki prowadzące do kryzysów emocjonalnych,
- próby uniknięcia potencjalnego porzucenia,
- groźby lub działania samobójcze i samouszkadzające,
- stałe uczucie pustki wewnętrznej.
Z kolei wg innej klasyfikacji, tym razem Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, osobowość borderline (osobowość z pogranicza) jest to wzorzec zachowań zdominowany niestabilnością w relacjach interpersonalnych, w ocenie własnej osoby i w zakresie emocjonalnym oraz z wyraźnie zaznaczoną wybuchowością. Osobowość bordeline diagnozuje się, gdy zauważymy u osoby objawy takie jak:
- podejmowanie rozpaczliwych wysiłków w celu zapobieżenia porzuceniu realnemu lub wyimaginowanemu,
- niestałe ale intensywne związki interpersonalne (krańcowe idealizowanie lub dewaluowanie),
- zniekształcony lub niestabilny obraz własnej osoby lub poczucia własnej wartości,
- impulsywność w co najmniej dwóch obszarach stanowiących potencjalne zagrożenie dla samego siebie (życie seksualne, wydawanie pieniędzy, używanie substancji psychoaktywnych, ryzykowne prowadzenie samochodu, napadowe objadanie się),
- nawracające zachowania samobójcze, próby lub groźby samobójcze, dokonywanie samookaleczeń,
- niestabilność emocjonalna wywołana nadmierną reaktywnością nastroju,
- przewlekłe uczucie pustki,
- nieadekwatny do sytuacji silny gniew lub brak kontroli nad wybuchami gniewu.
Z powyższej listy powinno pojawić się co najmniej pięć objawów, by rozpoznać zaburzenie osobowości borderline.
W leczeniu zaburzenia osobowości borderline wykorzystuje się podobnie jak w przypadku innych zaburzeń osobowości zarówno metody psychologiczne, głównie psychoterapię, jak i leczenie farmakologiczne, które wspomaga proces terapii, np. gdy zmiany nastroju są tak silne i gwałtowne, że pacjenci nie są w stanie korzystać z psychoterapii.
Psychoterapia psychodynamiczna jest skuteczną metodą pracy terapeutycznej z osobami cierpiącymi na zaburzenie osobowości borderline. W szczególności wykorzystywana jest terapia skoncentrowana na przeniesieniu (TFT) opracowana przez Kernberga, która jest specyficzną odmianą psychoterapii psychodynamicznej. Inną metodą o udowodnionej w badaniach skuteczności jest terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) opracowana przez Linehan.
Dla osoby cierpiącej na zaburzenie osobowości borderline psychoterapia często stanowi duże wyzwanie i wiąże się z doświadczaniem silnych emocji, które zmieniają się niekiedy z sesji na sesję a czasem wielokrotnie w trakcie trwania tej samej sesji. Trud funkcjonowania w terapii dla osoby z osobowością borderline wynika w dużej mierze z tego, że jednym z głównych obszarów problemowych pacjentów z zaburzeniem osobowości borderline jest funkcjonowanie w relacjach interpersonalnych.
Psychoterapia psychodynamiczna wykorzystywana w leczeniu osobowości borderline w dużej mierze polega na uważnym doświadczaniu relacji pomiędzy pacjentem a terapeutą. Dlatego też, należy oczekiwać, że relacja ta, kluczowa dla procesu zdrowienia, może być niekiedy źródłem dużego dyskomfortu, zwłaszcza w początkowych etapach terapii. Pacjent może czuć się zdezorientowany, zagubiony, zdominowany przez takie emocje jak lęk, złość, a nawet wściekłość, które trudno jednocześnie kontrolować. Pacjenci powinni jednak wiedzieć, że terapeuta jest przygotowany zarówno emocjonalnie, jak i merytorycznie na prowadzenie terapii osób z zaburzeniem osobowości borderline, a w gabinecie terapeutycznym możliwe jest ich wyrażanie. Swobodne doświadczanie tych trudnych emocji w czasie spotkania z psychoterapeutą jest ważną częścią terapii i na dłuższą metę prowadzi to do lepszego samopoczucia pacjenta i przyczynia się istotnie do zdrowienia.
O prowadzonej w PROPSYCHE terapii, oferowanej pomocy psychologicznej i konsultacjach przeczytasz tutaj.
