Emocje to subiektywne reakcje, które odczuwamy w odpowiedzi na wydarzenia. Sportowców warto uczyć takiej oceny sytuacji, aby potrafili wytworzyć optymalną reakcję emocjonalną z punktu widzenia celów, jakie mają przed sobą. To o wiele lepsza droga, niż reagowanie na emocje pojawiające się jako następstwa zdarzeń.
Nastrój i emocje, czyli subiektywne nastawienie do sytuacji są zależne od różnych czynników. Zazwyczaj objawiają się na trzech płaszczyznach: fizjologicznej (np. podwyższone tętno), poznawczej (zmiana natężenia uwagi) i behawioralnej (np. skierowanie agresji w stronę przeciwnika). W jaki sposób radzić sobie z emocjami i korzystać z nich tak, aby pozytywnie wpływały na nasze działanie? Do tego właśnie potrzebne jest zarządzanie emocjami (lub regulacja emocji). Psycholog sportu praktyk pomaga sportowcom w znalezieniu odpowiednich dla nich technik regulacji i kontroli emocjonalnej. Regulację emocji należy rozumieć jako procesy, za pomocą których wpływamy na to, jakie emocje nam towarzyszą, kiedy oraz jak ich doświadczamy i jak je wyrażamy (Gross, 2002)1.
Co robić, aby regulować emocje?
W zależności od trudności stosuje się różne strategie regulacji nastroju, np. zaangażowanie mowy wewnętrznej do tworzenia konkretnego samopoczucia. Ponadto napięcie emocjonalne i nastrój kontrolować można poprzez relaksację, wizualizację, aktywność ruchową, optymistyczną muzykę, indywidualne rytuały i strategie przed startem. Zmniejszeniu depresyjności pomaga rozmowa z kimś o uczuciach, kontakt fizyczny z bliską osobą lub sprowadzenie uczuć do właściwej perspektywy. Na nastrój wpływa również zmęczenie, którego poziom można zmniejszyć przez wypoczynek i regenerację, a także przez relaksację, prysznic lub masaż2.
Regulacji emocji można się nauczyć
Sport powoduje, że wśród widzów, ale także sportowców wyzwalają się reakcje emocjonalne, które znacząco mogą wpływać na niepożądane zachowania. Przykładem nieporadzenia sobie z opanowaniem emocji jest sytuacja, która wydarzyła się podczas konferencji prasowej z udziałem polskiego tenisisty Jerzego Janowicza w kwietniu 2014 roku, po przegranym meczu. Po zachowaniu sportowca można było wnioskować, że nie potrafił pogodzić się z porażką. Początkowo odpowiadał na pytania bardzo krótko i zdawkowo, chcąc jak najszybciej zakończyć konferencję. Gdy jeden z dziennikarzy zadał pytanie, które związane było z postawieniem za wysoko poprzeczki dla polskich tenisistów, Jerzy Janowicz stracił kontrolę nad swoimi emocjami. Zawodnik zaczął krzyczeć i odnosić się niekulturalnie do dziennikarza, który zadał pytanie. Chciał odsunąć od siebie problem pytając dziennikarza, kim oni są, aby stawiać jakieś oczekiwania sportowcom. Na końcu odrzucił mikrofon na stół3.
Można sądzić, że do takiego niekontrolowanego wybuchu złości doprowadziła porażka połączona z bezsilnością, która wynikała z niemożności cofnięcia czasu i rozegrania meczu ponownie. Zachowanie to pokazało, jak kompilacja negatywnych emocji wynikających z różnych czynników, może zostać uzewnętrzniona przez jeden bodziec. Co mógłby zrobić psycholog sportu, aby publiczność nie była świadkiem takiego zachowania? Przede wszystkim mogłaby pomóc próba uświadomienia zawodnikowi problemu, jakim jest brak kontroli emocji oraz opracowanie z nim najlepszej (dla danego zawodnika) metody, która zwiększyłaby tę kontrolę i pomogła radzić sobie w sytuacjach stresowych, takich jak konferencje prasowe czy wywiady.
O prowadzonej w PROPSYCHE terapii, oferowanej pomocy psychologicznej i konsultacjach przeczytasz tutaj.
1 J.J. Gross, Emotion regulation: Affective, cognitive and social consequences. „Psychophysiology” 2002, nr 39, s. 281–291.
2 C.I. Karageorghis, P.C. Terry, Psychologia dla sportowców, Zielonka 2014, s.121.
3 Brak autora, Janowicz wściekły na dziennikarzy: Kim jesteście, żeby mieć oczekiwania?, https://www.youtube.com/watch?v=-Qc8W74zzZM, dostęp: 20.03.2018.
